Robert Burns in Maastricht
Wat heeft een dichter in Maastricht te zoeken, die meer dan 250 jaar geleden leefde en werkte op zo'n 2000 kilometer van Nederland ?
Zo vreemd is dat om allerlei redenen niet. Maastricht is een stad waarin kunst en cultuur bloeien en gewaardeerd worden, een stad waarin het leven ten volle geleefd en genoten wordt, iets dat ook bij Robert Burns hoort.
Robert Burns, de in Schotland geëerde, gevierde en gekoesterde dichter van oprechtheid, warmte en menselijkheid, van vrijheid en van de broederschap van mensen, zou zich aan de oevers van de Maas even goed thuis gevoeld hebben als langs de ruisende rivier, de Nith, die achter zijn laatste boerderij stroomde.
Wie was deze man die in 1759 in een arm boeren gezin werd geboren in het Westen van Schotland en die na nauwelijks 37 jaar in 1796 doodziek stierf? Het antwoord op die vraag ligt in bijna 700 gedichten en bijna evenveel brieven. Daarin zoeken honderdduizenden over de hele wereld soms in de duizenden 'Burns Clubs' verenigd, of met vrienden of als literatuurwetenschappers naar het portret van een grenzeloos eerlijk en hartstochtelijk mens, die de beker van het leven gretig heeft geleegd.
Burns de oudste zoon uit een boerenfamilie groeide op in armoede, maar kreeg toch een uitstekende opvoeding dankzij zijn al even leergierige vader, die hij tekende in enkele gedichten, maar vooral als de vrome patriarch op zaterdagavond met zijn gezin om de tafel verenigd, in zijn gedicht 'The Cotters Saturday Night'.
Nauwelijks 20 jaar oud moet hij de plaats van zijn vader innemen, schrijft zijn eerste gedichten, wordt talloze malen verliefd en wordt plotseling beroemd in Edinburgh in 1787, van waaruit de vroegste drukken van zijn werk over de hele wereld reizen, zelfs tot in het dan nog zo verre Amerika.
Inmiddels zijn zijn gedichten vertaald in vele talen, waaronder Duits, Italiaans, Frans, Russisch en zelfs Japans. Grote componisten hebben gedichten van hem in liederen getoonzet, waaronder Ludwig van Beethoven.
Hij blijft in alle opzichten Schotland trouw, verafschuwt de hoge Schotse adel die de zelfstandigheid van Schotland en een eigen koningshuis aan Engeland hebben verkwanseld, hij komt in opstand tegen de schijnheiligheid van de meedogenloze Schotse zwarte kousen kerk, laat zijn stem horen voor de rechten van vrouwen en tegen de slavernij.
Geen wonder dus dat Robert Burns mensen tot op de dag van vandaag bezig houdt. Geen wonder dat je hem blijft lezen, gefascineerd wordt en als je hem eenmaal kent, nooit meer kunt loslaten.
Die fascinatie is er niet alleen voor geleerde kenners van de 18de eeuw, ze werd dit al in het begin van de 19de eeuw aanleiding om 'Burns Dinners' te houden, waarin een goed gezelschap niet uitgepraat raakt over zijn persoon en werk. Waar zijn liederen worden gezongen, de doedelzak klinkt, van het goede der aarde wordt genoten besprenkeld met die fonkelende amberen drank, 'water des levens' ofwel whisky .... De verjaardag van zo'n dichter moet toch in Maastricht gevierd worden!
* Tekst Prof. dr. M.J.M. de Haan
(┼ November 2020)